جمهوری خودمختار نخجوان قسمت نسبتا کوچکی از کشور آذربایجان است که مطمئنا زیاد نام آن را شنیده ایم چون دقیقا در شمال ایران قرار گرفته و یکی از مقاصد محبوب ایرانی ها برای سفر و گشت و گذار است. اما واقعا چقدر درباره ی نخجوان می دانیم؟ مسافران به این منطقه می روند تا از چه جاذبه هایی دیدن کنند؟ اولدوز گشت شرق قصد دارد زین پس بیشتر به این دیار سفر کند و تجربیاتش را در اختیار شما عزیزان قرار دهد.
سبک گردش و تفریح در نخجوان بهره بردن از طبیعت زیبا، پارک ها و تماشای برخی جاذبه های دیدنی تاریخی است، صد البته معاشرت با مردمان خونگرم تُرک زبان نیز تجربه ی بسیار جذابی است که سفر به نخجوان را خاطره انگیز می کند.وقتی صحبت از دیدنی ها و بناهای تاریخی نخجوان به میان می آید، نام مقبره ی مومنه خاتون می درخشد. مومنه خاتون یکی از زیباترین آرامگاه های آذربایجان است که داستانی بسیار رمانتیک در ورای آن وجود دارد، عشق و دوری از معشوق دلیل اصلی خلق مقبره ی مومنه خاتون است…
آرامگاه مومنه خاتون سرنوشت پرفراز و نشیبی داشته است که همین موضوع باعث جذابیت هر چه بیشتر آن شده، با ما همراه شوید تا با هم بیشتر با مومنه خاتون و مقبره ی زیبایش آشنا شویم. این بنا مهم ترین جاذبه ی تاریخی نخجوان می باشد. بنای مومنه خاتون در یونسکو به ثبت رسیده و اهمیت تاریخی و فرهنگی بالایی دارد. در بازدید برج مومنه خاتون می توانید هم از بنای تاریخی لذت ببرید و هم در محوطه ی زیبای اطرافش پیک نیک کنید.
بنای مومنه خاتون که با نام معینه خاتون (Momine Khatun) نیز شناخته می شود، برجی به ارتفاع ۲۵ متر است که از آجر و گِلِ فشرده ساخته شده است. این برج زیبا بر روی مقبره ی مومنه خاتون، همسر اتابک جهان پهلوان (َAtabek Dzhahan Pehlivan) بنیانگذار سلسله ی اتابکان آذربایجان (Atabex) که در قرن ۷ هجری قمری شکل گرفته بود، ساخته شده است.ویژگی شاخصی که این بنا را منحصر به فرد کرده، ظرافتی است که در ساختش به کار رفته است. این مقبره از بالا تا پایین دارای نقش و نگارهایی بسیار زیباست که می تواند ساعت ها هر بازدیدکننده ای را محو خود کند. کاشی کاری های فیروزه ای رنگ باشکوه و نوشته هایی که به خط کوفی روی بنا نقش بسته اند، آن قدر زیبا هستند که مومنه خاتون را به مشهورترین بنای دیدنی شهر تبدیل کرده اند.
سازنده ی هنرمند این بنا، عجمی نخجوانی (Ajami Nakhchivani) نام داشت که از معماران به نام زمان خود بود و با ساخت برج مومنه خاتون توانست دریچه ای نوین به روی سبک معماری نخجوانی باز کند و این اثرش بعدها الگوی معماران دیگر قرار گرفت. برج مومنه خاتون از قرن دوازدهم (سال ۱۱۸۶ میلادی) برای ما به یادگار مانده و به راستی در نوع خود بسیار بی نظیر و بی همتاست. با این که تا به امروز قسمت های زیادی از مومنه خاتون به دلیل فرسایش از بین رفته و تغییر شکل یافته اما هنوز هم شکوه خود را حفظ کرده است.
بنا توسط معمار ماهر و تحصیل کرده به دستور شاهزاده شمس الدین نصرت الاسلام و المسلمین، جهان پهلوان ابو جعفر محمد ابن عطائی الدگیز (Eldagiz) ساخته شده است… تا حافظ دینمان در جهان و باعث شهرت اسلام و مسلمانان باشد.بنا بر این کتیبه هدف از ساخت برج مومنه خاتون زنده نگهداشتن دین اسلام و به رخ کشیدن سبک معماری اسلامی در نزد همه ی جهانیان بوده است که خوشبتانه به بهترین وجه انجام شده و هنوز هم سمبل معماری نخجوان در قرون وسطی است.
اهمیت مقبره مومنه خاتون برای مردمان آذربایجان انقدر زیاد است که تصویر این بنا در بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۶ روی اسکناس ۵۰ مناتی درج شده بود. همچنین این یادگار تاریخی، به دلیل اهمیت و ارزشش، در ۳۰ سپتامبر سال ۱۹۹۸ در فهرست یونسکو به ثبت رسید.برخی عقیده دارند که این مقبره برای بزرگداشت مادر پادشاه در سال ۱۱۸۶ میلادی ساخته شد و ملقب به تاج محل نخجوان بود اما این موضوع در حد یک نظریه باقی مانده است. تا قرن نوزدهم میلادی بناهای دیگری هم در جوار مقبره ی مومنه خاتون وجود داشت که مهم ترین آن ها یک مسجد بود که متاسفانه امروزه اثری از آن نیست.